9 Ocak

Türkiye’de engelli raporu olan bireyler Özel Tüketim Vergisi’nden (ÖTV) muaf olarak araç satın alabiliyor. Engellilerin hayatlarında kolaylık sağlanması amacıyla yapılan indirimler, %40 üzeri ve %90 üzeri engellilik durumlarına göre 2 farklı şekilde uygulanıyor. %90 engelli raporu ile alınan araçlar, engelli kişinin yakınlarının yararlanabileceği indirimleri kapsarken, %40 engelli raporu ile alınan araçlar, engellinin kendi kullanacağı araçlar olarak sınıflandırılıyor.
 

%40 engelli raporuyla araç alımı

%40 ve üzeri engellilik ile ÖTV indiriminden yararlanarak araç satın almak isteyen bireylerin öncelikle durumlarını gösteren raporu almaları gerekir. Raporda, engelli bireyin “özel engelli aracını” kullanmaya engel bir durumunun olmadığı belirtilmiş olmalıdır. Birey kendi aracını kullanacağı için H sınıfı ehliyete de sahip olmalıdır. Kişi, ehliyet alacağı zaman özel donanımlı bir engelli aracıyla sınava girer ve ehliyetini alır.

%90’ın altında engeli olan sürücü, araçta engeline uygun özel aksam yaptırmak şartıyla ÖTV ödemeden araç satın alabilir. Bu özel aracın farklı kişiler tarafından kullanılması yasaktır.

Engelli birey H sınıfı ehliyetini ve trafiğe çıkmak için herhangi bir engelinin olmadığını gösteren %40 engelli raporunu göstererek, ÖTV’siz araçlarını galerilerden alabilir.

%90 engelli raporuyla araç alımı

%90 ve üzeri engele sahip olan bireylerin engelli raporlarında “özel engelli aracını” kullanmaya engel bir durumlarının olmadığı belirtiliyorsa, özel araçlarını kullanabilirler. Bu bireyler %40 ve üzeri engelliliğe sahip bireyler gibi H sınıfı ehliyete sahip olmalıdır ve ÖTV’siz araçlarını galeriden satın alabilirler. Ancak bireyin engel durumu araç kullanmasına izin vermiyorsa, kişinin birinci dereceden üçüncü dereceye kadar olan yakınları ÖTV’siz araç satın alabilir. Araç satın alma işlemi sırasında, aracı kullanacak kişinin de bulunması gerekir.
 

H sınıfı ehliyet nasıl alınır?

H sınıfı sadece engelli sürücülerin alabileceği bir sınıftır. Otomobil ya da motosiklet kullanacak olan engelli sürücü için bu sınıf aynıdır. Sürücü ehliyet almak istediğinde öncelikle engellilik durumunu gösteren bir sağlık raporu almalıdır ve bu rapor, bireyin ehliyet almasında herhangi bir engel olmadığını göstermelidir. Diğer sürücü adayları ile aynı sürede aynı sınavlara tabi tutulan engelli bireyler yazılı sınavı da geçtikten sonra özel araçla direksiyon sınavına girerler.


Sürücü belgesi olan fakat ilerleyen zamanda kaza sonucu engel oluşan kişiler yazılı sınava tabi olmadan, özel donanımlı bir araçla direksiyon sınavına girebilir ve H sınıfı ehliyetlerini alabilirler.

Engelli birey, farklı araçlar kullanabilir mi?

H sınıfı ehliyete sahip engelli sürücü ticari araç kullanamaz. Bununla birlikte; engelli bireyin kullanacağı araç, sağlık raporda belirtilen özelliklerde olmalıdır. Örneğin raporda; özel tertibatlı araç, sadece otomatik vitesli araç, elden kumandalı araç vb. gibi ifadeler varsa sürücü bunları dikkate almalıdır. Yani; “sadece özel tertibatlı araç kullanabilir” yazan bir rapora sahip sürücü otomatik vitesli araç kullanamaz ya da otomatik vites kullanabileceği belirtilen bir sürücü manuel araçla trafiğe çıkamaz.

Engelli araç alımı şartları engelli bireyin sahip olduğu rapor oranına göre değişkenlik gösterebilmektedir.

Engelliler binek otomobil, panelvan, kamyonet vb. çeşitli taşıt alımlarında ÖTV ödemeden daha düşük maliyetle bu araçlara sahip olabiliyor (ÖTV Kanunu Md. 7/2). Bu avantaj beş yılda bir kez kullanılabiliyor, beş yıl içinde araç satılırsa ÖTV’sinin Maliye’ye ödenmesi gerekiyor. ÖTV avantajının genel çerçevesi böyle, detayları ise ayrı başlıklarda ele alıyoruz...

Engelli araç alımında ÖTV Avantajı hangi araç türleri için geçerli?

ÖTV Kanunu’na ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi taşıtlardan;

* 1600 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, steyşın vagon, vb. taşıtlar (Türk Gümrük Tarife Cetveli’nin 87.03 tarife pozisyonunda yer alanlar)

* Eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtlar (87.04 tarife pozisyonunda yer alanlar)

* Motosikletler (87.11 tarife pozisyonunda yer alanlar).

Engellilik derecesine göre farklılıklar var mı?

a- Yüzde 90 veya üzeri engelli olanlar:

Engellilik derecesi yüzde 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler yukarıda saydığımız araçların beş yılda bir defa olmak üzere ilk iktisabı (ilk alımı) sırasında ÖTV ödemiyor (ÖTV Kanunu Md. 7/2-a).

Engel sebebi dikkate alınmıyor; görme, işitme, konuşma veya ortopedik olabileceği gibi zihinsel engelliler veya böbrek rahatsızlığı olanlar da bu istisnadan yararlanabiliyor. Engellilerin taşıtı bizzat kullanması veya kullanamaması şartı da aranılmıyor. Ayrıca taşıtta herhangi bir mekanik ilave veya tadilat (özel tertibat) yapılması şartı aranmıyor. Ancak taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olanların, istisnadan yararlanabilmesi için ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunluluğu aranıyor. Yüzde 90 veya üzeri engelli olan bu kişilerin vergi avantajından yararlanabilecekleri araçlar da farklı: Panelvan, kombi gibi hem yük, hem de yolcu taşımacılığında kullanılabilen çok amaçlı taşıtlarla (hafif ticari taşıtlar) sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların (87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan) ilk alımında istisna uygulanabiliyor (ÖTV Kanunu Md. 7/2-b). 

b- Yüzde 90’ın altında engellilik derecesi olanlar:

Yukarıda saydığımız araçları, bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici ‘özel tertibat’ yaptıran yüzde 90’ın altında engellilik derecesi olanlar da araçların ilk iktisabında (ediniminde) ÖTV ödemiyorlar (ÖTV Kanunu Md. 7/2-c). Manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında engelliliğe uygun tertibat yaptırdığı durumda taşıtı kullanabilecek olanlar vergi avantajından yararlanabiliyor. Engellilik oranı yüzde 90’ın altında olan, işitme engelliler, görme engelliler, böbrek rahatsızlığı olanları kalp nakli veya rahatsızlığı olanlar, zihinsel engelliler ÖTV istisnasından yararlanamıyor.

Bazı durumlarda otomatik vitesli araçlarda hiçbir özel tertibat yaptırılmadan da ÖTV’siz araç alımı mümkün olabiliyor. Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler için, otomatik vitesli taşıtlar, özel tertibatlı taşıt olarak kabul ediliyor.

İstisna kapsamında ilk iktisabı yapılan taşıtın, engelli kişi tarafından bizzat kullanılması; engelli kişinin taşıtı bizzat kullanmasının mümkün olmaması halindeyse, zorunlu haller dışında sürekli olarak yararına sunulması gerekmekte.

Beş yıllık süre yine geçerli... Her beş yılda sadece bir taşıt için istisnadan yararlanılabiliyor. ÖTV ödenmeksizin alınan taşıt, sonradan ÖTV’si ödenerek satılmış olsa da, beş yıllık süre dolmadığı sürece yeniden ÖTV avantajından yararlanılamıyor. Bu istisnadan yararlanılabilmesi için gerekli H sınıfı sürücü belgesi ve özel tertibata ilişkin ibareleri (kod numarasını/numaralarını) içeren A, A1, A2, B, B1, BE ve M sınıfı sürücü belgesi koşulları da ayrıca dikkate alınmalı.